Το πράγμα θα ήταν κωμικό, αν δεν ήταν τόσο μίζερο. Κάποιοι στην Ελλάδα ενοχλούνται αν τολμά κανείς να σκέφτεται έξω από τα καθιερωμένα «κουτάκια» της συμβατικής σοφίας (ορισμένων πανεπιστημιακών) ή της «πολιτικής ορθότητας» (των προοδευτικάριων). [Αυτά τα κουτάκια δεν συμπίπτουν πάντα, αλλά όταν συμπίπτουν γίνονται ακόμα πιο ανυπόφορα. Και τοξικά…]
Έγραψα χθες ότι υπάρχει ο κίνδυνος ο Ερντογάν να μπαίνει στο «Βιετνάμ» – ή στο «Αφγανιστάν»– της Τουρκίας! Δηλαδή να εμπλέκεται σε μια πολεμική περιπέτεια εκτός συνόρων, από την οποία δεν θα είναι εύκολο να απεμπλακεί μετά. Σε όλα αυτά μάλιστα έβαλα πολλά ΑΝ μπροστά και ένα ερωτηματικό από πίσω! Δηλαδή εξέφρασα αμφιβολία για το που θα οδηγήσει αυτό – όχι βεβαιότητα.
Αλλά σε μερικούς ΔΕΝ αρέσει ούτε η αμφιβολία (για την ισχύ και τη «σοφία» του Ερντογάν, πάντα…). Επανέρχομαι λοιπόν, ώστε να καθαρίσουμε το πεδίο της συζήτησης - γιατί όπως φαίνεται, αυτά θα τα βρίσκουμε πια συνεχώς μπροστά μας:
Πρώτον, αυτό που έγραψα (με ερωτηματικό, πάντα): ότι μπορεί η Τουρκία να μπαίνει σε μια μοιραία εμπλοκή τύπου Βιετνάμ και Αφγανιστάν, δεν ήταν δική μου «ευρεσιτεχνία».
Γράφεται εδώ και καιρό από πολλούς στο διεθνή Τύπο.
Τώρα, με πιο προσεκτική διατύπωση, βέβαια, γράφεται και μέσα στην ίδια την Τουρκία!
Μια απλή σκέψη, σωστή ή λάθος, μπορεί να τη συζητάνε πολιτισμένα όλοι οι άλλοι, εκτός από μας στην Ελλάδα!
Εδώ κάποιοι «κάφροι» πάνε να απαγορεύσουν και την απλή συζήτηση!
Περαστικά τους…
Δεύτερον, όλοι όσοι έχουν στοιχειώδη επαφή με αυτά (ή απλώς γνώσεις Ιστορίας), όταν βλέπουν έναν αυταρχικό καθεστώς να ανοίγει πολλαπλά μέτωπα γύρω του, με εμπλοκές σε βάθος, αρχίζει να σκέπτεται μήπως γίνεται το λάθος της «υπερ-υπέκτασης» (overextension).
Στον θανάσιμο πειρασμό της υπέρ-επέκτασης άλλωστε, έχουν κατά καιρούς μπει πολλοί ηγέτες (στρατιωτικοί και πολιτικοί).
Μόνο που εγώ δεν αναφέρθηκα καν σε αυτό (στην υπέρ-επέκταση). Δεν αναφέρθηκα καν στο γεγονός ότι την ώρα που εμπλέκεται ο Ερντογάν στη Συρία ανατολικά του Ευφράτη, σε μια ζώνη 15-17 χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων, στρέφοντας εναντίον του – ή υπέρ των εχθρών του – όλους τους γείτονές του, και χωρίς να έχει αξιόπιστους συμμάχους, την ίδια στιγμή προκαλεί στο ανατολική Αιγαίο!
Κι όπως λέει ο κόσμος: όποιος πηδάει πολλά παλούκια, όλο και κάπου… σκαλώνει!
Πολύ ισχυρότεροι από την Τουρκία και πολύ πιο «δαιμόνιοι» από τον Ερντογάν, την έχουν πατήσει για πολύ λιγότερα.
Αλλά εγώ δεν αναφέρθηκα σε αυτά. Έγραψα ένα σχετικά «ήπιο» κομμάτι, για να αρχίσουμε να βλέπουμε τι ακριβώς κατάσταση διαμορφώνεται στη Συρία – αποφεύγοντας αρχικά τις πολλές αναφορές σε «συνδυαστικά μέτωπα» με άλλες δυνάμεις της περιοχής.
Το κράτησα όσο πιο απλό γινόταν.
Και κάποιοι ενοχλήθηκαν που έθιξα τη… «σοφία» του Ερντογάν και την «παντοδυναμία» της Τουρκίας;
Μπορώ να το «χοντρύνω» πολύ ακόμα…
Τρίτον, όπως υπογραμμίζουν διάφοροι ξένοι παρατηρητές (και αυτό δεν είναι δικό μου), τα τελευταία χρόνια η Τουρκία έχει αποκτήσει δύο στρατηγικούς αντιπάλους στην περιοχή που παλαιότερα δεν τους είχε ( διατηρούσε τότε καλές ή στενές σχέσεις μαζί τους): Το Ισραήλ και την Αίγυπτο!
--Από τον καιρό που ο Ερντογάν προσπαθεί να αναδειχθεί ηγέτης του Ισλαμικού κόσμου – κι εγκατέλειψε την κοσμική-φιλοδυτική πολιτική των Κεμαλιστών – οι σχέσεις του με το Ισραήλ χάλασαν. Και οδηγήθηκαν στην πλήρη αντιπαλότητα.
--Κι από τον καιρό που στην Αίγυπτο ανατράπηκαν οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» και επιβλήθηκε κοσμικό καθεστώς (Σίσι), απόλυτα αρνητικό προς το ισλαμιστές, και οι σχέσεις Ερντογάν-Αιγύπτου οδηγήθηκαν στην ανοικτή εχθρότητα.
Το Ισραήλ είναι μια μικρή χώρα, που όμως, αποτελεί σημαντική στρατιωτική δύναμη - στην περιοχή και όχι μόνο.
Η Αίγυπτος είναι η μεγαλύτερη Αραβική χώρα, με πληθυσμό μεγαλύτερο της Τουρκίας, με έκταση πολύ μεγαλύτερη της Τουρκίας, με πλουτοπαραγωγικούς πόρους πλέον (που η Τουρκία ΔΕΝ έχει) και με στρατηγική θέση εφάμιλλη ή και καλύτερη της Τουρκίας.
Αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν νέα στρατηγικά προβλήματα: νέους αντιπάλους για την Τουρκία και νέους δυνητικούς συμμάχους για τη Δύση, στην περιοχή (συν ο έλεγχος των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Ανατολικής Μεσογείου, στον οποίο Ισραήλ και Αίγυπτος είναι «μέσα», ενώ η Τουρκία ΔΕΝ είναι και προσπαθεί να μπει προκαλώντας τους πάντες!).
[Όπως είδατε για την Ελλάδα και την Κύπρο δεν λέω κουβέντα. Θα μπορούσα να τις βάλω στην «εξίσωση», αλλά δεν το κάνω. Για την ώρα…]
Τέταρτον, κανείς δεν είπε ότι η Τουρκία… «όπου να ’ναι διαλύεται»!
Όποιος τα λέει αυτά, ασφαλώς εκφράζει ευσεβείς πόθους!
Αλλά κι όποιος σας λέει ότι «αποκλείεται» η Τουρκία να αντιμετωπίσει εσωτερικά προβλήματα αποσύνθεσης, επίσης εκφράζει τους δικούς του... ασεβείς πόθους! (Άντε, γιατί έχουμε γεμίσει τελευταία με «θαυμαστές» του Ερντογάν στην Ελλάδα…)
Πέμπτο, μια που μιλάμε για αποσύνθεση χωρών, να θυμάστε πως υπάρχει ένα ιστορικό pattern ισχυρών χωρών που διαμελίστηκαν τελικά.
--Αυστρουγγαρία (μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο)
--Γερμανία (μετά το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και αυτή ξανά-ενώθηκε πάλι)
--ΕΣΣΔ, χωρίς Πόλεμο μετά την κατάρρευσή της.
--Γιουγκοσλαβία (επίσης χωρίς εξωτερική εμπλοκή, μετά την κατάρρευση του διπολισμού)
--Τσεχοσλοβακία (χωρίς πόλεμο, μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος).
--Αλλά και η ίδια η Οθωμανική Τουρκία (μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο)
Όλες αυτές θεωρούνταν πολύ «δυνατές» μέχρι λίγα χρόνια πριν διαλυθούν.
Κυριαρχούσε η άποψη ότι δεν θα τις αφήσουν να καταρρεύσουν (too big to fall, πχ. η θεωρία περί Οθωμανικής Τουρκίας που ήταν για 2 αιώνες και πλέον ο «Μεγάλος Ασθενής»).
--Μια ήταν πυρηνική υπερδύναμη (ΕΣΣΔ).
--Μια ήταν ηγέτης του κινήματος των Αδεσμεύτων επί Ψυχρού Πολέμου με (Γιουγκοσλαβία).
--Μια θεωρούνταν πολύτιμος στυλοβάτης της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας απ’ όλες τις άλλες μεγάλες δυνάμεις της εποχής της (η Αυστρία του Μέτερνιχ).
Όμως, τελικά, όλες τους κατέρρευσαν!
Είτε από την «υπερ-επέκτασή»: τους Γερμανία (το πρώτο μισό του 20ού Αιώνα) και ΕΣΣΔ (το δεύτερο μισό του 20ου Αιώνα),
είτε από τις εσωτερικές διαμάχες των διαφορετικών λαών τους: Αυστρία του 19ου Αιώνα, αλλά και Γιουγκοσλαβία πριν 25 χρόνια,
είτε από συνδυασμούς όλων αυτών μαζί: όπως η Οθωμανική Αυτοκρατορία στις αρχές του 20ου Αιώνα ή η ΕΣΣΔ στα τέλη του 20ου Αιώνα.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι στους τελευταίους δύο αιώνες - και παλαιότερα, αλλά και σχετικά πρόσφατα - ισχυρές χώρες να διαλύονται, όταν συντρέχουν τρεις λόγοι:
--είναι ετερογενείς εσωτερικά (έχουν καταπιεσμένες εθνότητες που δεν μπορούν να αφομοιώσουν)
-- είτε επιχειρούν υπέρ-επέκταση το εξωτερικό
-- είτε πολλαπλασιάζονται οι εχθροί τους από γύρω.
Ε λοιπόν, η σημερινή Τουρκία του Ερντογάν έχει και τα τρία:
--Έχει τους Κούρδους που αποτελούν όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της (φτάνει το 40% πλέον, σε σύγκριση με το 20% πριν μισό αιώνα)
--τώρα κάνει το κλασσικό στρατηγικό σφάλμα της «υπέρ-επέκτασης» (επί Ερντογάν - γιατί οι Κεμαλιστές προηγουμένως ήταν επεκτατιστές κι εκείνοι, αλλά πολύ πιο «προσεκτικοί»)
--δημιουργεί συνεχώς νέους ισχυρούς εχθρούς γύρω της (Ισραήλ, Αίγυπτος κλπ.)
ενώ αποδυναμώνει τις σχέσεις της με παραδοσιακούς φίλους της.
Και κάτι ακόμα: το εσωτερικό μέτωπο της Τουρκίας δεν είναι αποδυναμωμένο μόνον εξ αιτίας του Κουρδικού στοιχείου (οι Κούρδοι αυξάνοντας με δημογραφικούς ρυθμούς ταχύτερους του υπόλοιπου τουρκικού πληθυσμού!)
Αλλά και από το γεγονός ότι οι υπόλοιποι - οι ΜΗ Κούρδοι - είναι βαθιά διχασμένοι κι αυτοί: ανάμεσα σε όσους βιώνουν το καθεστώς του Ερντογάν ως μια «ισλαμική τυραννία», κι όσους, αντίθετα, δεν θέλουν, με τίποτε, να επιστρέψουν στην «τυραννία» του (κοσμικού) Κεμαλικού καθεστώτος!
Υπάρχουν λοιπόν… τρεις Τουρκίες:
-μια δυτικά προς τα παράλια που νιώθει πιο «ευρωπαϊκή» και δυτικόστροφη,
- μια στο κέντρο, που νιώθει πιο προσκολλημένη και νοσταλγεί την μουσουλμανική-οθωμανική παράδοση
- και μια στα νοτιοανατολικά: οι συμπαγείς Κουρδικοί πληθυσμοί της Ανατολίας.
Όλοι αυτοί διαφοροποιούνται μεταξύ τους όλο και περισσότερο. Κανείς δεν λέει ότι… «όπου να ’ναι διαλύεται η Τουρκία»!
Απλά τα δυναμικά συστατικά της διάλυσης υπάρχουν ήδη.
Κι όταν μια χώρα με τέτοια προβλήματα ξαφνικά μπλέκει σε περιπέτειες εκτός των συνόρων της, εναντίον πληθυσμών για τους οποίους νιώθουν αλληλεγγύη μεγάλοι δικοί της πληθυσμοί εντός των συνόρων της, με το εσωτερικό της μέτωπο να πολώνεται συνεχώς και τους εξωτερικούς της εχθρούς να πολλαπλασιάζονται, αυτό είναι πολύ επικίνδυνο για την ίδια.
Δεν λέμε ότι θα… περιμένουμε να διαλυθεί η Τουρκία! Προς Θεού.
Λέμε απλώς πως ο «γίγαντας» που μας απειλεί ίσως έχει «πήλινα πόδια».
Ασφαλώς πριν διαλυθεί η Τουρκία, μπορεί να έχει… κατασπαράξει εμάς! (Κι αν δεν κάνουμε κάτι, ίσως αυτό είναι πολύ πιθανό πλέον)
Αλλά από την άλλη, ΑΝ εμείς κάναμε αυτά που πρέπει κι αυτά που μπορούμε, θα ήμασταν πολύ πιο ασφαλείς. Γιατί δεν θα μπορούσε να μας απειλήσει.
(Το Ισραήλ, για παράδειγμα, έχει έκταση όσο η… Πελοπόννησος, έχει πληθυσμό αρκετά μικρότερο- τα τρία τέταρτα του δικού μας –βρίσκεται σε σχετική γεωπολιτική απομόνωση – αλλά έχει καταφέρει να νικήσει τρεις φορές όλους τους Άραβες μαζί! Και ξεκίνησε πριν εξήντα χρόνια από κατάσταση χειρότερη απ’ ό,τι εμείς τότε…)
Δεν σας έχω γράψει – ακόμα – τι μπορούμε να κάνουμε εμείς.
Απλά υποστηρίζω ότι ΔΕΝ είμαστε «χαμένοι», ο εχθρός μας είναι λιγότερο δυνατός απ’ ό,τι παρουσιάζεται και τώρα πια κάνει και πολύ επικίνδυνα για τον ίδιο σφάλματα.
Κάποιοι πιστεύουν αυτά είναι «απαγορευμένες απόψεις» και δεν πρέπει να γράφονται (λέει).
Ε λοιπόν, θα γράφονται και θα ακούγονται! Όλο και περισσότερο…