 |
| StockSnap / pixabay |
«Όταν η προοπτική για γρήγορο πλουτισμό είναι προφανής, τότε μπορεί γρήγορα η λογική και ηθική του καθενός να αδρανοποιηθούν. Και μόνο μια οικονομική καταστροφή μπορεί να σε κάνει έξυπνο». Αυτά λέγονταν για τον κόσμο του χρήματος πριν από αιώνες, όταν - και τότε - πίσω από κάθε μεγάλο ιστορικό γεγονός (π.χ. Σταυροφορίες) κρύβονταν κι ένα μεγάλο οικονομικό μυστικό (π.χ. νέες αγορές), με νικητές και ηττημένους, όπως και σήμερα.
Σημείο καμπής στην ιστορία του χρήματος είναι όμως το έτος 1543 μ.Χ. Για πρώτη φορά στον χριστιανικό κόσμο ο αυτοκράτορας Κάρολος Ε΄ επέτρεψε επισήμως σε Ολλανδούς εμπόρους να δανείζονται χρήματα με τόκο. Έτσι ανέτειλε - και μεσουρανεί μέχρι σήμερα - η εποχή του Σάϋ-Λοκ, όπως φαίνεται στην αρχή της 3ης σκηνής στον σαιξπηρικό «Έμπορο της Βενετίας»: Σάϋ-Λοκ : «Τρεις χιλιάδες δουκάτα…Μάλιστα (…) Για τρεις μήνες …Μάλιστα! (…) Εγγυητής μπαίνει ο Αντόνιο … Μάλιστα! (…) αν τύχει και δεν με ξεχρεώσεις …. το πρόστιμο θα βάλουμε να είναι μια λίβρα της ακμαίας σάρκας σου, που θα την κόψω και θα την πάρω ….».
Δεν άργησε πολύ όμως, μετά τον τοκογλύφο, να εμφανιστεί και ο έτερος «διάολος του χρήματος», με πολύ πιο «εξευγενισμένη» μορφή, ο κερδοσκόπος. (Είχε προηγηθεί η ολλανδική «Τρέλα της τουλίπας» το 1637 που ήταν το πρωτότυπο των μετέπειτα διεθνών οικονομικών κρίσεων). Λέγονταν Τζων Λώου (1671-1729), σκοτσέζος στην καταγωγή και οικονομική αυθεντία, όχι μόνο για την εποχή του. Τζογαδόρος, θεωρητικός του χρήματος, τραπεζίτης του φτηνού χρήματος, εφευρέτης του χαρτονομίσματος, μεγαλέμπορος όλων των ηπείρων, μεγαλομέτοχος - σπεκουλαδόρος και ιδρυτής της Νέας Ορλεάνης. Έγινε πολύ γρήγορα ο πλουσιότερος άνθρωπος της εποχής του μεταδίδοντας τον πυρετό της κερδοσκοπίας και στους πιο ασήμαντους «φτωχοδιαβόλους» διεθνώς και κάνοντας τον Βολταίρο να αναρωτιέται «αν είναι Θεός, αχρείος ή τσαρλατάνος» αλλά και τον Καρλ Μαρξ να αναφέρεται αργότερα γι αυτόν στο Κεφάλαιο σαν «ένα μίγμα ευχάριστου απατεώνα και προφήτη».
Τελικά το ασύλληπτο σε μέγεθος οικονομικό οικοδόμημα του Λώου κατέρρευσε παταγωδώς («Κρίση του Μισισιπή»), προκαλώντας τον πανικό σε χιλιάδες μετόχους που πωλούσαν τις μετοχές τους τόσο γρήγορα όσο γρήγορα τις είχαν αγοράσει. Ήταν ο πρώτος που έμαθε – και πολλές χιλιάδες άλλοι μέχρι σήμερα – ότι μετά από μια τεράστια οικονομική φούσκα που σπάει ξαφνικά η προσγείωση είναι πολύ δύσκολο να είναι ομαλή. Έχασε τα πάντα (εκτός από μια πλούσια συλλογή πινάκων) και πέθανε φτωχός στα 57 του στη Βενετία, στη διάρκεια του καρνάβαλου από πνευμονία. Σήμερα πολλοί εκτιμούν ότι ο Λώου ήταν πρώτα απ' όλα ένας «ιδεαλιστής» οικονομολόγος πρώτου μεγέθους στην ιστορία της οικονομίας και σε πολλά πράγματα πολύ πιο μπροστά από τον ίσως σημαντικότερο οικονομολόγο της νεώτερης εποχής, τον Κέυνς.