Θανάσης Κ.
Η οποία τελειώνει – ή βρίσκεται στα τελευταία της πλέον.
Όπως και το ΠΑΣΟΚ, βέβαια…
Σε αυτές τις περιπτώσεις γίνονται κάποια «πολιτικά μνημόσυνα».
Όπου διάφοροι επώνυμοι – και κυρίως διάφοροι «διανοούμενοι» - λένε όλα εκείνα που ΔΕΝ πρέπει να πουν και αποσιωπούν όλα εκείνα που θα έπρεπε κάποτε να ειπωθούν έξω από τα δόντια.
Πρέπει λοιπόν, να δείξουμε ότι είμαστε «μεγαλόψυχοι» και «συγχωρητικοί» - άρα σπεύδουμε να αναγνωρίσουμε πόσο «μεγάλος ηγέτης» ήταν ο Ανδρέας…
Πρέπει να δείξουμε, επίσης, ότι είμαστε και «ενωτικοί», γι’ αυτό και κολακεύουμε τις εμμονές των ΠΑΣΟΚων, ιδιαίτερα εκείνων που δεν πήγαν τελικά στο ΣΥΡΙΖΑ.
Πρέπει, ακόμα να δείξουμε πόσο «προοδευτικοί» είμαστε σήμερα. Γι’ αυτό και τονίζουμε τις «προοδευτικές παρακαταθήκες» που άφησε ο Ανδρέας. Χωρίς να εξετάζουμε πόσες από αυτές τελικά έβλαψαν και τη χώρα και την κοινωνία κι εκείνους υπέρ των οποίων εξαγγέλθηκαν τότε…
Για παράδειγμα όλοι θυμούνται τις τεράστιες μισθολογικές αυξήσεις του 1982! Κανείς δεν θυμάται όμως, τον τεράστιο πληθωρισμό που υποκίνησαν τότε, μηδενίζοντας τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων, που βρίσκονταν κατατεθειμένα ΆΤΟΚΑ (σε περίοδο μεγάλου πληθωρισμού) για πολλά χρόνια.
Για να αναγκαστεί ο ίδιος ο Ανδρέας, μετά το 1985, να επιβάλλει αυστηρή λιτότητα και να παγώσει κάθε αύξηση μισθών συντάξεων – όταν ο πληθωρισμός εξακολουθούσε να τρέχει ετησίως με 15% κατά μέσον όρο – δηλαδή να πάρει πίσω τη δεύτερη τετραετία όλα όσα έδωσε την πρώτη.
Πρέπει, τέλος, να δείξουμε, πόσο «δημοκρατικοί» είμαστε, κι έτσι αποφεύγουμε να θυμηθούμε το γεγονός ότι ο Ανδρέας θεωρούσε την ΝΔ «μη δημοκρατική» δύναμη! Κι ότι επί Ανδρέα καλλιεργήθηκαν τα «αντιδεξιά» σύνδρομα, και ενοχοποιήθηκε η Δεξιά – και η Κεντροδεξιά! Ακόμα και τον διάδοχό του Κώστα Σημίτη των κατηγορούσε ευθέως ότι εξ ύφαινε «κεντροδεξιά σενάρια».
Μπορεί η Αριστερά να έβγαζε μίσος κατά της Δεξιάς πάντα, αλλά επί ΠΑΣΟΚ η «αντιδεξιά» έγινε κυρίαρχη κρατική ιδεολογία! Από τα επίσημα ΜΜΕ που επηρέαζε τότε ως κυβέρνηση, ως τα βιβλία ιστορίας στα σχολεία, ως την άλωση των Πανεπιστημίων από τους αριστερούς, ως την μετατροπή των «Αριστεράς» από «αγωνιστική ταυτότητα» που ισοδυναμούσε με διωγμούς και εξορίες, σε διαβατήριο κοινωνικής ανόδου.
Αυτά όλα μπορεί να ευνόησαν τους αριστερούς της εποχής, αλλά τα έκανε το ΠΑΣΟΚ! Και βοήθησαν το ΠΑΣΟΚ να επικρατεί σε όλες τις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις της εποχής, λεηλατώντας τις ψήφους της Αριστεράς.
Ο Ανδρέας χρησιμοποίησε την Αριστερά για να νικήσει τη Δεξιά. Και ταυτόχρονα χρησιμοποίησε τη Δεξιά για να ελέγξει τους αριστερούς.
Αυτό, από μόνο του, δεν τον κάνει «μεγάλο» -τον αναδεικνύει ως καιροσκόπο. Θα ήταν πράγματι «μεγάλος», αν χρησιμοποιούσε αυτήν την «ευελιξία» του για να αφήσει πίσω μεγάλο έργο – εθνικό και μεταρρυθμιστικό.
Αλλά δεν το έκανε. Άφησε πίσω του, όλες αυτές τις παθογένειες που ακόμα κουβαλάμε. Κυρίως τον κρατισμό και το λαϊκισμό. Που σήμερα όλοι αναθεματίζουμε…
Δεν ήταν ο μόνος κρατιστής! Όχι…
Δεν ήταν ο μόνος λαϊκιστής! Όχι…
Ήταν όμως, ο μεγαλύτερος κρατιστής, υπήρξε ο πιο αδίστακτος λαϊκιστής, κι ήταν αυτός που δημιούργησε μια παράδοση – ιδεολογική και θεσμική – όπου ο κρατισμός επιβλήθηκε απόλυτα και ο λαϊκισμός επικράτησε παντού!
Κάποτε πρέπει να ειπωθούν αυτά.
Οι μεγάλες επιλογές του Ανδρέα μετά το 1974 (για να μη πάμε πιο πίσω) αποδείχθηκαν όλες λάθος:
Όταν έπεσε η χούντα και έφτασε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στην Ελλάδα, ο Ανδρέας (από το εξωτερικό που βρισκόταν ακόμα) υποβάθμισε την σεισμική αλλαγή που συντελούνταν ως «αλλαγή νατοϊκής φρουράς»!
Δεν κατάλαβε τίποτε! Γιατί αυτό που απαξίωνε τότε αποδείχθηκε ο πιο βαθιά, η πιο ανθεκτική και η πιο αναίμακτη εγκαθίδρυση κοινοβουλευτικής δημοκρατίας που είχε υπάρξει ποτέ στον τόπο. Ο Ανδρέας έπεσε έξω, εντελώς…
Στην εξαετία 1974-80, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσπαθούσε να βάλει την Ελλάδα πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (τότε), ο Ανδρέας κραύγαζε τότε από τη Βουλή και οι ΠΑΣΟΚοι κραύγαζαν στα πεζοδρόμια:
«ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο Συνδικάτο»!
Αρκετά χρόνια αργότερα οι ΠΑΣΟΚοι αναγνώριζαν ότι η ένταξη στην Ευρώπη ήταν μεγάλο εθνικό επίτευγμα. Τότε όμως ήταν αντίθετοι!
Προφανώς ο Ανδρέας ήταν λάθος και σε αυτό!
Την ίδια εποχή τα ίδια συνθήματα φώναζε και η Αριστερά. Ο Ανδρέας (όπως και ολόκληρη η Αριστερά) ήταν εναντίον του ΝΑΤΟ.
Ο Ανδρέας (όπως και ολόκληρη η Αριστερά) ζήταγε να φύγουν και οι αμερικανικές βάσεις («του θανάτου»).
Ο Ανδρέας (όπως και η Αριστερά - πλήν ΚΚΕ εσωτ. και ΕΔΑ) ζήταγε να μην μπούμε ούτε στην ΕΟΚ.
Τόνοι μελάνης ξοδεύτηκαν τότε για να συγγραφούν επιστημονικά «πονήματα» που αποδείκνυαν πόσο «κακό» έκανε στην Ελλάδα ότι ως τότε είχε ενταχθεί τους Ατλαντικούς θεσμούς και πόσο μεγαλύτερο κακό θα έκανε στην Ελλάδα τότε, αν προσχωρούσε στη συνέχεια και στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Όποιος στο ΠΑΣΟΚ τολμούσε αυτά να τα αμφισβητήσει στο ελάχιστο, καθαιρούνταν αμέσως (όπως συνέβη τότε με τον Κώστα Σημίτη…).
Όλα αυτά τα αναθεώρησαν αργότερα! Όλα…
Σε όλα αποδείχθηκε ότι είχαν λάθος! Με πρώτο τον Ανδρέα, βέβαια, ο οποίος έδινε το γενικό τόνο.
Μετά το 1992, όλες οι χώρες που τότε δεν ανήκαν στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ πάσχιζαν πλέον να μπουν. Όλες! Η Ελλάδα όμως, ήταν ήδη μέσα! Και όσοι είχαν προσπαθήσει να το εμποδίσουν αυτό, δεν βρήκαν τότε ούτε μια συγγνώμη να ζητήσουν! Δεν βρήκαν ούτε μια λέξη αυτοκριτικής να πουν.
Αυτό δα έλειπε. Οι «προοδευτικοί» έχουν πάντα δίκιο, βλέπετε…
Από τον καιρό που ήλθε ο Ανδρέας στην Ελλάδα, το 1974– και κυρίως από τον καιρό που ανέλαβε Πρωθυπουργός το 1981 – πήρε μια «ουδέτερη» στάση στη διεθνή πολιτική. Για την ακρίβεια πήρε την πιο «αντί-αμερικανική» θέση από όλες τις χώρες της δυτικής Ευρώπης. Στήριξε μέχρι και τον δικτάτορα Γιαρουζέλσκι στην Πολωνία το 1981! Υπερασπίστηκε μέχρι και την κατάρριψη του επιβατηγού αεροσκάφους της Νότιας Κορέας από τους Σοβιετικούς το 1983! (Αυτό για το οποίο οι ίδιοι οι Σοβιετικοί ζήτησαν τελικά συγγνώμη πέντε χρόνια αργότερα, ο Ανδρέας το είχε δημόσια υπερασπιστεί!).
Τι κέρδιζε από αυτό τον «αντί-αμερικανισμό» του; Νόμιζε πως υιοθετούσε «πολυδιάστατη εξωτερική Πολιτική»! Που θα του επέτρεπε να στηρίζεται και από τους ανατολικούς και από τους αδέσμευτους τότε, χωρίς να χάνει τα προνόμια που είχε ως μέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας και της Ευρώπης.
Τελικά απομονώθηκε απ’ όλους! Πολύ πιο διορατικοί σοσιαλιστές ηγέτες της Δυτικής Ευρώπης τότε, όπως ο Μιτεράν στη Γαλλία, ο Γκονζάλες στην Ισπανία και ο Σμιτ στην Δυτική Γερμανία, κρατούσαν τις αποστάσεις τους από τους Αμερικανούς τότε, αλλά δεν έφταναν στις ακρότητες του Ανδρέα.
Και τέλος την πάτησε. Δεν διέβλεψε εγκαίρως ότι η Σοβιετική Ένωση πήγαινε για διάλυση. Και με τη στάση του τελικά ταύτιζε την Ελλάδα με τον χαμένο του Ψυχρού Πολέμου!
Στην Οικονομική του Πολιτική μεγάλο «επίτευγμά» του (τότε, που σήμερα δεν το θυμάται κανείς, βέβαια) ήταν η ΑΤΑ! Δηλαδή η Αυτόματη Τιμαριθμική Προσαρμογή των μισθών (και των συντάξεων). Το μέτρο εμφανίστηκε τότε ως «ριζοσπαστικό», «αναπτυξιακό» και «κοινωνικά δίκαιο».
Ματαίως κάποιοι προσπάθησαν να τον προειδοποιήσουν τότε, ότι οι αυτόματες αυξήσεις των μισθών, δεν προστατεύουν τα εισοδήματα, αλλά εκτινάσσουν τον πληθωρισμό! Και οδηγούν σε σκληρή λιτότητα λίγο αργότερα (όπως και έγινε), με αποτέλεσμα την τελική πραγματική απαξίωση μισθών και συντάξεων (όπως και έγινε). Η ΑΤΑ εγκαταλείφθηκε μετά το 1985, αλλά τη ζημιά της την είχε κάνει (κυρίως στα ασφαλιστικά ταμεία, και σε αρκετές κατηγορίες καταθέσεων).
Ο νόμος για το «άσυλο» στα Πανεπιστήμια (1268/82) που εγκαθιστούσε την ανομία, ήταν κι αυτός από τις πρώτες «ρηξικέλευθες» μεταρρυθμίσεις του Ανδρέα. Μετά ήλθε το… κατάντημα! Και επί χρόνια προσπαθούσαν οι πάντες να συμμαζέψουν τα ασυμμάζευτα, μέχρι που από κοινού ΠΑΣΟΚ-ΝΔ το κατάργησαν το 2011 (Νόμος Διαμαντοπούλου)! Ύστερα ήλθε ο ΣΥΡΙΖΑ και το απεκατέστησε (σε μια ηπιότερη εκδοχή, όμως) και τώρα έπρεπε να έλθει η ΝΔ να το (ξανά) καταργήσει – αυτή τη φορά ελπίζουμε οριστικά.
Είναι δύσκολο να αποτιμήσουμε – ακόμα και σήμερα – πόσο κακό έκαναν στην Εκπαίδευση γενικότερα οι πρώτες εκείνες «μεταρρυθμίσεις» του Ανδρέα (συν-διοίκηση, κατάργηση διδασκαλίας αρχαίων, κατάργηση αξιολόγησης εκπαιδευτικών κλπ.)
Ασφαλώς πιστώνεται στα θετικά του Ανδρέα η «εθνική συμφιλίωση» με το νόμο περί Αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης (1285/82).
Η αλήθεια είναι βέβαια, ότι η πραγματική εθνική συμφιλίωση έγινε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή με τη νομιμοποίηση του Κομμουνιστικού Κινήματος τον Αύγουστο του 1974. Εκείνη η απόφαση είχε μεγάλο ρίσκο εκ μέρους του Καραμανλή, αφού οι χουντικοί αξιωματικοί έλεγχαν ακόμα πολλά στρατόπεδα. Αντίθετα η απόφαση του Ανδρέα του 1982 για την αναγνώριση της εθνικής αντίστασης είχε υψηλό συμβολισμό, αλλά κανένα ρίσκο πια - μόνο όφελος:
Τεράστιο όφελος για τον ίδιο τον Ανδρέα και το ΠΑΣΟΚ αφού απορρόφησε ψήφους αριστερών και μεγάλο όφελος για πολλούς αριστερούς που πήραν συντάξεις και έγιναν… «πελατάκια» του ΠΑΣΟΚ (κι ας ήταν, πολλοί απ’ αυτούς, μωρά παιδιά την περίοδο της Κατοχής!).
Την πραγματική κίνηση συμφιλίωσης, που είχε κόστος και ρίσκο για τον Καραμανλή, δεν τη μνημονεύει κανείς. Την εργαλειοποίηση της Εθνικής αντίστασης, τη θυμούνται οι πάντες – και την πιστώνουν, φυσικά, στον Ανδρέα.
Τέλος ο ίδιος ο Ανδρέας κατακεραύνωνε τη… Σοσιαλδημοκρατία! Ο ίδιος με τον πιο σκληρό, κοφτερό (ενίοτε και κατ’ απομίμησιν) «Λενινιστικό» λόγο.
Αυτό που σήμερα αγωνίζονται να διασώσουν πολλοί «κεντροαριστεροί» εν ονόματι του παλαιού «κραταιού» ΠΑΣΟΚ, ήταν «ανάθεμα» για τον ίδιο τον Ανδρέα! Τελικά τον ξεπέρασαν οι δικοί του (αλλά δεν θέλουν να τους το θυμίζουμε).
Θα μου πείτε: Καλά δεν είχε τίποτε καλό ο Ανδρέας;
Ως πρόσωπο είχε πολλά γοητευτικά στοιχεία. Και αρετές ακόμα.
Πρώτα-πρώτα, ήταν μορφωμένος, καλλιεργημένος και κοσμοπολίτης.
Προσπαθούσε να δει μακρύτερα, δεν τα κατάφερνε πάντα, αλλά δεν είχε κολλήματα.
Και με έναν τρόπο αγαπούσε τον τόπο του. Δεν δίσταζε να βάλει πάνω απ’ όλα τα προσωπικά του συμφέροντα, βέβαια, αλλά τουλάχιστον, κατά βάθος αγαπούσε τον τόπο του.
Όπως τον αγάπησαν όσοι ξενιτεύτηκαν για χρόνια κι ένιωσαν έντονα τη νοσταλγία. (Για όσους έχουν ζήσει στο εξωτερικό, αυτό δεν χρειάζεται καμία περαιτέρω εξήγηση. Και όσοι δεν έζησαν, αυτό, απλώς, δεν μπορούν να το καταλάβουν).
Αλλά εδώ δεν συζητάμε για την προσωπική του γοητεία και για τις προσωπικές του αρετές, αλλά για τη συνολική πολιτική του αποτίμηση.
Γοήτευσε τους Έλληνες για τους λάθος λόγους.
Τους οδήγησε σε λάθος δρόμους.
Και ακόμα πληρώνουμε τα λάθη του, γιατί στο μεταξύ ελάχιστοι τόλμησαν να αντισταθούν και βγουν και να τα πουν δημόσια...
Ακόμα και πολλοί αντίπαλοι του, πάτησαν πάνω στα χνάρια του.
Υπήρχε όμως μια αρετή που, όντως, οφείλουμε να του την αναγνωρίσουμε:
ΔΕΝ ήταν Πολιτικώς ορθώς! Σε τίποτε...
Για την ακρίβεια, βρισκόταν στον αντίποδα της «πολιτικής ορθότητας», ο ίδιος δεν ήταν «δήθεν» – δεν του άρεσαν οι «δήθεν» - και δεν το έκρυβε.
Κι αυτή του την αδιαμφισβήτητη αρετή, τα σημερινά «ορφανά» του την κρύβουν.
Όλους αυτούς τους νεόκοπους «δικαιωματιστές»,
όλους αυτούς τους εθνομηδενιστές,
αν ζούσε θα τους… μπινελίκωνε όσο δεν πάει!
Και θα είχε δίκιο, εδώ που τα λέμε…