Είναι δυνατή η ειρηνική επίλυση του «Συριακού»

Όταν γράφονται αυτές οι γραμμές, τα ΜΜΕ μας πληροφορούν ότι ο Μπασάρ Αλ Άσαντ φοβούμενος πυραυλικές επιθέσεις από τους Αμερικανούς, ευρίσκεται ήδη σε καταφύγιο στη ρωσική αεροπορική βάση Χμέιμιμ. Υπ’ όψιν δε ότι τη βάση αυτή (Χμέιμιμ) είχαν επισκεφθεί τον περασμένο Δεκέμβριο ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν μαζί με τον Μπασάρ Αλ Άσαντ.

του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*

Οι ΗΠΑ, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την επίθεση με χημικά στη Ντούμα, την οποία απέδωσαν αποκλειστικά στον Μπασάρ Αλ Άσαντ (κατά τη Μόσχα η επίθεση έχει σκηνοθετηθεί από αντάρτες για να προκαλέσουν επέμβαση της Δύσης), αποφάσισαν να εμπλακούν σε κατ’ ουσίαν πόλεμο με πυραυλικές επιθέσεις με μοναδικό στόχο τον Πρόεδρο της Συρίας, πλήττοντας καίριες εγκαταστάσεις που τον αφορούν. Δηλαδή, οι ΗΠΑ έχουν στοχοποιήσει Κέντρα Διοίκησης, επιτελεία συλλογής πληροφοριών, στρατιωτικές βάσεις, αλλά ακόμη και οικείες (αφορούν επαύλεις), που ανήκουν στον Πρόεδρο της Συρίας ή άλλως στο στενό κύκλο αξιωματούχων του. Οι στόχοι αυτοί θεωρούνται νόμιμοι, καθόσον αφορούν επιθέσεις αντιποίνων. Σε κάθε περίπτωση όμως, οι ΗΠΑ σε συνεργασία κυρίως με τη Γαλλία και δευτερευόντως με το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν αποφασίσει να καταστούν «ενεργό μέρος» της τελικής λύσης του όλου προβλήματος. Το ζητούμενο δε είναι η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών-πρώτων υλών ενέργειας, καθώς και οι αγωγοί διέλευσης αυτών ακριβώς των ενεργειακών πόρων. Όταν δε, γράφονται οι γραμμές αυτές το «όλο Θέατρο» δεν έχει οριστικοποιηθεί. Ωστόσο:

Οι ΗΠΑ επιβεβαιώνουν ότι στη δύναμη κρούσης που ετοιμάζουν προκειμένου να πλήξουν τον Μπασάρ Αλ Άσαντ θα συμμετέχει το αεροπλανοφόρο USS Harry S. Truman. Επίσης στη δύναμη πυρός θα περιλαμβάνονται και τα αντιτορπιλικά USS Arleigh Burke, USS Bulkeley, USS Forrest Sherman και USS Farragut, καθώς και το καταδρομικό USS Normandy. Τούτη η εξέλιξη όμως, για τη σφαιρική ενημέρωση του αναγνώστη, επιβάλει να λεχθούν τα εξής:

Για το «Συριακό» η πρώτη προσέγγιση «δείχνει» αφετηρία του να έχει την εσωτερική αντίθεση στο περίγραμμα εμφύλιου πολέμου. Εν τούτοις στη συνέχεια αποδεικνύεται ότι περιπλέκονται σημαντικά γεωπολιτικά συμφέροντα, καθώς και άλλες καταστάσεις που αφορούν ζητήματα ειρηνικής συνύπαρξης, ασφάλειας και θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Οι ασύμμετρες πολεμικές επιχειρήσεις που έλαβαν και λαμβάνουν χώρα στη Συρία, παραβίασαν και παραβιάζουν κάθε έννοια αρχών δημοσίου διεθνούς δικαίου και ειδικότερα του δικαίου του πολέμου. Υπ’ όψιν δε και τα εξής:

• ειδικότερα ως προς το «Συριακό»

Στις αρχές του περασμένου αιώνα με την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γαλλικά συμφέροντα διαίρεσαν την επίμαχη περιοχή σε έξι επιμέρους κρατίδια. Στο κρατίδιο της Δαμασκού, του Χαλεπίου, της Αλεξανδρέττας, των Αλαουϊτών, των Δρούζων και του Λιβάνου.

Υπ’ όψιν επίσης ότι το 1939 (λίγο πριν την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στον οποίο δεν μετείχε καν η Τουρκία), το κράτος της Αλεξανδρέττας προσαρτήθηκε από την Τουρκία και με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα προαναφερόμενα κράτη συνενώθηκαν και συγκρότησαν το ενιαίο κράτος της Συρίας, εξαιρουμένου του Λιβάνου.

Η άνοδος της «οικογένειας Άσαντ» στην εξουσία το 1970 συνεπαγόταν μια κατ’ ουσίαν κοινωνική διαίρεση του κράτους της Συρίας, καθόσον ο τότε Πρόεδρος (πατέρας του σημερινού Προέδρου) ως σιίτης, από καθέδρας εγκατέστησε άρχουσα τάξη την σιιτική μειονότητα σε όλα τα επίπεδα διοίκησης, ενόπλων δυνάμεων και υπηρεσιών ασφαλείας. (Αντίστοιχο φαινόμενο παρατηρήθηκε και στο Ιράκ, καθόσον ο Σαντάμ Χουσεϊν ήταν σουνίτης).

Η συγκρότηση του συγκεκριμένου κράτους, της Συρίας δηλαδή, μέχρι το έτος 2011, οπότε και έλαβε χώρα η έναρξη των εχθροπραξιών (κατ’ ουσίαν εσωτερικού εμφύλιου-πολέμου ως προαναφέρθηκε) αφορούσε πολυθρησκευτικούς και πολυεθνικούς πληθυσμούς ως εξής: 65% σουνίτες, 13% αλουίτες σιίτες, και 10% χριστιανούς. Σε αυτούς προστίθεται το ποσοστό 9% των Κούρδων και 3% των Δρούζων.

• η «διαίρεση της κοινωνίας» και οι ευρύτερες συνέπειές της

Με τούτο το δεδομένο ήταν προφανές ότι οι σουνίτες της Συρίας αφενός δεν μπορούν και δεν μπορούσαν να προσχωρούν στην αποδοχή της «οικογένειας Άσαντ» ως επικυρίαρχης και εξουσιαστικής δύναμης και αφετέρου βρίσκονταν σε ετοιμότητα ώστε στον κατάλληλο χρόνο να «απαντήσουν» στη συγκεκριμένη καταπίεση ή άλλως περιθωριοποίηση.

Έτσι δεν βράδυνε να εκδηλωθεί ο εσωτερικός εμφύλιος με τα συνεπακόλουθα που βιώνει σήμερα τόσο η Συρία όσο και η διεθνής κοινότητα. Συνεπακόλουθα που αφορούν στα ασύμμετρα φαινόμενα του «προσφυγικού» και του συναρτώμενου με αυτό «μεταναστευτικού» ζητήματος, των χωρίς μέτρο εχθροπραξιών καθώς και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού.

Πολιτικοί και διπλωματικοί παρατηρητές, με την έναρξη του πολέμου δεν θεωρούσαν απίθανο το σενάριο να διασπασθεί σε δύο επιμέρους κράτη η Συρία: το ένα να αφορά σιιτική επικράτεια υπό τον Πρόεδρο Άσαντ που θα περιελάμβανε την παραλιακή ζώνη μεταξύ Λατάκιας και Ταρσούς και το άλλο που θα περιελάμβανε τη λοιπή επικράτεια υπό σουνητικό έλεγχο.

Η εξέλιξη όμως αυτή (ως εκδοχή), συμπεριελάμβανε το πολύ σοβαρό ενδεχόμενο απόσχισης των Κούρδων και το σχηματισμό ενός ευρύτερου ανεξάρτητου κουρδικού κράτους το οποίο θα αναγνώριζε η διεθνής κοινότητα. Σε κάθε περίπτωση ήδη παρατηρείται τριχοτόμηση της Συρίας. Η εξέλιξη δε, το «ποιό» θα είναι το «Συριακό κράτος», προβλέπεται να είναι αντικείμενο συμφωνίας των μεγάλων δυνάμεων και κυρίως των ΗΠΑ και της Ρωσίας.

Κοντολογίς η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της νέας συνθήκης που θα διαμορφωθεί στη Συρία, καθόσον το «Κουρδικό» θα αποτελέσει το «ιδιαίτερο αντικείμενο» συμφερόντων της, αν και είναι σχεδόν αδύνατον να αποτρέψει τη συγκρότηση κουρδικής αυτοδιοίκησης στη Συρία.

• ας επικρατήσει η «ειρηνική συνύπαρξη»

Η επίλυση του «Συριακού» θα μπορούσε να λάβει χώρα και χωρίς την «σχεδιαζόμενη πυραυλική επίθεση» των ΗΠΑ. Θα μπορούσε δηλαδή, στο πλαίσιο μιας διεθνούς συμφωνίας, κυρίως μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας, να υπάρξει ειρηνική επίλυση του «Συριακού». Και τούτο γιατί αυτή η επίλυση μπορεί να προκύψει ακόμη και με την απειλή χρήσης όπλων από την πλευρά των ΗΠΑ. Είναι τέτοια η δύναμη πυρός που διαθέτουν οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ, που δεν είναι αναγκαίο να καταγραφεί και ως ιστορικό γεγονός η απόδειξη της ισχύος τους. Άλλωστε η σύγχρονη εποχή οφείλει πρωτίστως να επιλύει τις διαφορές ειρηνικώς. Και τούτο γιατί ακόμη και στο Μεσαίωνα, ο λεγόμενος «δυτικός κόσμος» είχε εφεύρει πρόνοιες ειρηνικής συνύπαρξης. Αναφέρομαι στην «ειρήνη του Θεού» και στην «εκεχειρία του Θεού»:

• Η «ειρήνη του Θεού» (pax Dei) συνίστατο στην εγκαθίδρυση βασικής αρχής δικαίου με κυρίως αναφορά στην απαγόρευση οποιασδήποτε επιθετικής πράξης εναντίον αμάχων και ιδιαιτέρως εναντίον γυναικών, παίδων, χωρικών, εμπόρων αλλά και Ιερών Ιδρυμάτων, ενώ:
• Η «εκεχειρία του Θεού» (treuga Dei) συνίστατο στην εγκαθίδρυση βασικής αρχής δικαίου, με κυρίως αναφορά στην επιβολή εκεχειρίας και απαγόρευσης κάθε επιθετικής πράξης κατά τη διάρκεια εορτάσιμων ημερών.

Οι προαναφερόμενοι «Θεσμοί» αποτέλεσαν το γενικό προοίμιο διαμόρφωσης αρχών διεθνούς δικαίου που αφορούν ένα γενικό πλαίσιο ειρηνικής συνύπαρξης. Αρκετά έχει υποστεί η Συρία. Οι προϋποθέσεις επίλυσης του «Συριακού» είναι δεδομένες. Επιβάλλεται δε οι μεγάλες δυνάμεις να μην λάβουν υπ’ όψιν τις όποιες ενστάσεις της Τουρκίας για την αναπότρεπτη αυτοδιοίκηση των Κούρδων και να προχωρήσουν σε μια έλογη και βιώσιμη λύση του «Συριακού» που (μεταξύ των άλλων) θα επιτρέψει, κατά το μάλλον και μάλλον, την επιστροφή των προσφύγων στις προγονικές τους εστίες.

--------------------------------------------

 * Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC- EU).