Ακόμη 763 χειροποίητα τρεχαντήρια, περάματα, βαρκαλάδες και καραβόσκαρα οδηγούνται στη φαγάνα της μπουλντόζας n SOS από τον Σύνδεσμο Παραδοσιακών Σκαφών για την πολιτιστική κληρονομιά που χάνεται
Ο «Γιαννάκης» και ο «Κυριάκος», το γαλάζιο «Λενάκι», η «Μαρίδα» με τα κατακόκκινα πανιά, ο ολόλευκος «Αγιος Ισίδωρος» και η «Παναγιά Τήνου» (του 1953), όλα τους γέρικα σκαριά, συνεχίζουν (άγνωστο για πόσο ακόμα) τα θαλασσινά ταξίδια τους, την ώρα που εκατοντάδες άλλοι συνομήλικοι ή και μικρότεροι «άρχοντες» του πελάγους λιώνουν στη στεριά, περιμένοντας να τους κάνει κομμάτια η ατσάλινη φαγάνα της μπουλντόζας. «Οχι άλλα διαλυμένα αλιευτικά! Ο αφανισμός τους είναι καταστροφή της παράδοσής μας και της πολιτισμικής κληρονομιάς μας» φωνάζουν εδώ και χρόνια τα 170 μέλη του Ελληνικού Συνδέσμου Παραδοσιακών Σκαφών, που παλεύουν να κρατήσουν ζωντανές τις μνήμες διασώζοντας τα εναπομείναντα γνήσια ελληνικά σκαριά, όπως τρεχαντήρια, περάματα, βαρκαλάδες και καραβόσκαρα.
Ομως η (γενναία) επιδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση της κατάθεσης της άδειας αλιείας με παράλληλη καταστροφή των ψαράδικων προκειμένου για να μπει ένα τέλος στην υπεραλίευση παραμένει σε ισχύ και η λίστα των «μελλοθάνατων» ελληνικών καϊκιών μεγαλώνει χρόνο με τον χρόνο. Την ίδια στιγμή, τα τουρκικά καρνάγια δουλεύουν πυρετωδώς, κατασκευάζοντας πιστά αντίγραφα!
Για άλλα «763 σκαριά καταδικασμένα σε άδικο θάνατο» κάνει λόγο ο Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών, τονίζοντας ότι διατίθενται 46.000.000 ευρώ για την καταστροφή αντί για τη διατήρηση της ναυτικής κληρονομιάς της χώρας. «Βγήκε λοιπόν ο νέος κατάλογος με τα 763 σκαριά και δεν νοιάστηκε κανείς να κάνει έναν έλεγχο προκειμένου να διαπιστωθεί η πολιτιστική αξία του κάθε σκάφους, που είναι προγραμματισμένο να καταστραφεί σύντομα από το κράτος. Κι όμως, το 80% των ψαροκάικων της συγκεκριμένης λίστας είναι παραδοσιακά, χειροποίητα και ξύλινα», λέει στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος του Συνδέσμου υποναύαρχος Λιμενικού Σώματος (ε.α.), Νικόλαος Καβαλλιέρος.
Ο ίδιος μιλά και για τα τουρκικά σκαριά – αντίγραφα των ελληνικών, τα οποία, όπως τονίζει, κατακλύζουν πλέον τις θάλασσες: «Πήραν τα σχέδιά μας και έχουν στήσει μια ολόκληρη βιομηχανία γύρω από αυτό. Εχουν επενδύσει με αυτόν τον τρόπο στον τουρισμό. Βλέπεις πλέον όλη την Ευρώπη να παραγγέλνει από την Τουρκία, γιατί εκεί οι επιδοτήσεις φαίνεται πως δίνονται προς τη σωστή κατεύθυνση, ενώ εμείς συνεχίζουμε την καταστροφή και κλείνουμε τα καρνάγια, το ένα μετά το άλλο. Το αποτέλεσμα; Χάνουμε το επάγγελμα του αλιέα, χάνουμε και τους καραβομαραγκούς. Ολλανδία και Βέλγιο έχουν δημιουργήσει πλωτά μουσεία και στην Ελλάδα δεν ασχολείται κανείς επειδή δεν υπάρχει πολιτιστική ευαισθησία».
Διέξοδος η αλλαγή χρήσης
Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Παραδοσιακών Σκαφών κάνει λόγο για «έγκλημα και απαράδεκτη ερμηνεία» της ευρωπαϊκής οδηγίας, εξηγώντας ότι στην πραγματικότητα υπάρχει παράθυρο για να μη χάνονται ούτε οι επιδοτήσεις προς τους ψαράδες ούτε τα σκαριά τους: «Με την παράδοση της αλιευτικής άδειας προς επιχορήγηση, με βαρβαρότητα τεμαχίζεται το αντίστοιχο σκάφος. Εμείς το λέμε και το ξαναλέμε: πρέπει να αλλάζουμε τη χρήση των καϊκιών. Για παράδειγμα, να αξιοποιούνται τουριστικά, να γίνονται ιδιωτικά ή επαγγελματικά σκάφη αναψυχής και να εκποιούνται μέσω του ΟΔΔΥ προς κάθε ενδιαφερόμενο λάτρη της χειροποίητης ναυπηγικής τέχνης. Υπάρχει διέξοδος. Δυστυχώς όμως τις αμέσως επόμενες ημέρες αρχίζει η νέα καταστροφή και όταν ολοκληρωθεί αυτή η απόσυρση, η πολιτιστική μας κληρονομιά θα θρηνεί συνολικά 13.785 αλιευτικά ξύλινα σκάφη στις χωματερές».
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου, εκτός από την πρόσφατη έγκριση της καταστροφής 763 σκαφών, εκκρεμούν άλλες 522 αιτήσεις: «Απαιτούμε επιτέλους την έμπρακτη πολιτιστική ευαισθησία της ελληνικής κυβέρνησης. Οι προφορικές διαβεβαιώσεις του πολιτικού κόσμου ότι “κάτι καλό” θα γίνει για τη μη συνέχιση της καταστροφής των ξύλινων αλιευτικών σκαφών ήταν απλά μια εξαγγελία για τη συσκότιση της υπόθεσης».
Αριστουργήµατα ναυπηγικής
Τη δημιουργία πλωτών μουσείων παραδοσιακών σκαφών και τη συνέχιση της λειτουργίας των τελευταίων καρνάγιων διεκδικεί μεταξύ άλλων ο Ελληνικός Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών, ο οποίος ιδρύθηκε στο Πέραμα Αττικής τον Νοέμβριο του 1999 από 25 λάτρεις της ελληνικής τεχνικής κατασκευής σκαριών. Τα τελευταία πέντε χρόνια ο Σύνδεσμος διοργανώνει το «Σαλόνι Παραδοσιακών Σκαφών», που προσελκύει πλήθος κόσμου, ο οποίος ενδιαφέρεται να δει από κοντά αριστουργήματα της ναυπηγικής. Στην τελευταία διοργάνωση, πριν από τρεις μήνες στον Πόρο, τα βλέμματα κέντρισαν μεταξύ άλλων η «Φανερωμένη» του 1945 από ναυπηγείο της Σκιάθου, η «Παναγιά Τήνου» του 1953, η «Αγία Σοφία» του 1967 και η «Αφροδίτη» του 1970 από το Πέραμα.
Επιπλέον, ένας από τους σκοπούς του Συνδέσμου, σύμφωνα με τα μέλη του, είναι η οργάνωση αγώνων ιστιοπλοΐας και η υποστήριξη συμμετοχής παραδοσιακών σκαφών σε ρεγκάτες που διοργανώνουν άλλοι όμιλοι: «Στους αγώνες αυτούς σκοπός είναι να επιδείξουμε όλους τους τύπους των σκαριών που κατασκευάστηκαν για τις ελληνικές θάλασσες, αλλά και να δώσουμε τη δυνατότητα σε όσους αγαπούν την θάλασσα να συμμετάσχουν και να εκπαιδευτούν στις παραδοσιακές αρματωσιές σκαφών καθώς και στον τρόπο που αυτά ταξιδεύουν. Το σημαντικότερο είναι οι νέοι ιστιοπλόοι να μάθουν και να αγαπήσουν τις μοναδικές τεχνικές των προγόνων μας».