Ιατρός-Παθολογοανατόμος
Δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών
Επιμελητής Β Ασκληπιείο Βούλας
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως συχνά και από αρκετούς καλλιεργείται μια διχοτομική προσέγγιση και προβάλλεται το δίλημμα <<Επιστήμη ή Πίστη>>; Υπάρχει όμως βαρύτητα στην προσέγγιση αυτή; Είναι έννοιες αλληλοσυγκρουόμενες ή ακόμη και ασύμβατες η Επιστήμη και η Πίστη ή μήπως το προαναφερθέν δίλημμα στερείται βάσης και ουσιαστικά τίθεται μόνον για δημιουργία εντυπώσεων ή ακόμη και προπαγάνδας;
Ο όρος «επιστήμη» προέρχεται από το ρήμα επίσταμαι, που σημαίνει γνωρίζω καλά Παρά το γεγονός πως διάφορες αντικρουόμενες απόψεις εκφράζονται σχετικά με το τι είναι επιστήμη, ένας ορισμός αποδεκτός είναι πως << Επιστήμη είναι η ορθολογική και μεθοδική έρευνα της πραγματικότητας και η συστηματική οργάνωση της γνώσης που προκύπτει από την έρευνα αυτή>>( βλ. Σ. Δρακόπουλος Μεθοδολογία Κοινωνικών Επιστημών, Ε.Κ.Π.Α, Αθήνα 2001). Ο Απόστολος των Εθνών Παύλος, δίδει τον ακόλουθο ορισμό για την Πίστη: «Πίστις ἐστίν, ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων ἔλεγχος οὐ βλεπομένων» (Εβρ. ια΄ 1).
Στη Δύση πράγματι, υπήρξαν ουκ ολίγες συγκρούσεις λόγω διαφορετικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων και πρακτικών, ταχείας ανάπτυξης των θετικών επιστημών, αλλά και των γενικότερων κοινωνικοπολιτικών μετασχηματισμών που έλαβαν χώρα ιδίως από τον 16o και 17ο αιώνα –από τότε δηλαδή που άρχισαν να διαμορφώνονται τα χαρακτηριστικά και οι πρακτικές της σύγχρονης επιστήμης. Σημαντικό υπήρξε επίσης και το γεγονός μιας, αρκετά συχνά, εξουσιαστικής ή εκκοσμικευμένης προσέγγισης της Καθολικής Εκκλησίας σε διάφορες χώρες οι οποίες κατά το μάλλον ή ήττον ανήκαν στη σφαίρα επιρροής της.
Για τους λόγους που προαναφέρθηκαν και για αρκετούς ανθρώπους η σχέση επιστήμης και θρησκείας έχει καταγραφεί ως σχέση ανάμεσα στους εκπροσώπους μιας αμείλικτης εξουσίας, όπως είναι η οργανωμένη Εκκλησία, και ενός μοναχικού διανοητή, εκφραστή κατά κάποιον τρόπο της φιλοσοφικής ή επιστημονικής κοινότητας. Είναι μια εικόνα που επαναλαμβάνει το μοτίβο του «καλού και του κακού».(βλ. John Hedley Brooke. Επιστήμη και Θρησκεία-Μια ιστορική προσέγγιση-Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Στην Ορθοδοξία, σύμφωνα με τον Ομότιμο Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών π. Γεωργίο Μεταλληνό (βλ. <<Διαλέξεις>>- Εκδόσεις Ορθόδοξος Κυψέλη) η αντίθεση -και σύγκρουση- πίστεως (ή Θεολογίας) και επιστήμης δεν είναι αυτονόητη. Πρόκειται για ψευδοπρόβλημα διότι και η Ορθοδοξία στην αυθεντική της έκφραση και πραγμάτωση είναι επιστήμη, με διαφορετικό όμως γνωστικό αντικείμενο. Θεολογία λοιπόν είναι η γνωσιολογία και γνώση του ακτίστου, ενώ Επιστήμη η γνωσιολογία και γνώση του κτιστού.
Εξάλλου, σε ότι αφορά ένα ακόμη <<αμφιλεγόμενο σημείο>> που διαχρονικά προβλημάτισε αρκετούς και έγινε πεδίο έντονων αντιπαραθέσεων-τη δημιουργία δηλαδή του σύμπαντος- η Επιστήμη δεν μπορεί να απαντήσει στο ερώτημα ποιος δημιούργησε το σύμπαν και γιατί. Ο μεγάλος σύγχρονος επιστήμονας Στίβεν Χόκινγκ έχει γράψει ότι “ακόμη κι αν η επιστήμη καταφέρει να εξηγήσει τι έχει συμβεί από τη γέννηση του σύμπαντος μέχρι σήμερα, δεν θα μπορέσει να απαντήσει στο γιατί” (περιοδ. FOCUS, τεύχος 2, Απρίλιος 2000, σελ. 80-84).
Τέλος, μεγάλοι επιστήμονες ήσαν και είναι θρησκευόμενοι. Επιστήμονες όπως οι Κέπλερ, Πασκάλ, Νεύτων, Λάϊμπνιτς, Γκάους, Καρρέλ, Φαραντέϊ, Μάξγουελ, Λινναίος, Παστέρ, Λίστερ, Μορς και τόσοι άλλοι, υπήρξαν εξαίρετοι επιστήμονες και άνθρωποι ταυτόχρονα δε είχαν βαθειά θρησκευτική πίστη.
Επιλογικά, σύμφωνα με τον B. Pascal, στην Πίστη υπάρχει αρκετό φως γι’ αυτούς που θέλουν να πιστέψουν και αρκετές σκιές για να τυφλώσουν αυτούς που δε θέλουν.